Vauries nachtzwaluw

De nachtzwaluw is een schemeractieve vogel. Zijn zang is een bevreemdend, trillend geluid. Het is dermate typisch dat het de makkelijkste manier is om een nachtzwaluw te ontdekken; je moet vooral goed luisteren. Het is een enigszins mechanisch getril, van variabele intensiteit, dat hij na zonsondergang zittend vanaf een uitkijkpost ten gehore brengt. In de vlucht heeft de nachtzwaluw een zachte maar scherpe roep, die regelmatig herhaald wordt om contact te leggen met soortgenoten. De nachtzwaluw vliegt vooral in het donker, waarbij de vlucht geruisloos en mot-achtig is. Overdag ligt de vogel stil op de grond en vertrouwt hij op zijn verenkleed met schutkleuren als camouflage. Hierdoor is de soort moeilijk te zien en moet men geluk of de juiste kennis hebben om er een waar te nemen.

De nachtzwaluw is een trekvogel die pas laat in het broedgebied aankomt, meestal niet voor het begin van mei. De soort komt in vrijwel geheel Europa als zomergast die broedt in heidevelden en halfopen bossen. Hij overwintert in Afrika, tot aan Zuid-Afrika toe (zie kaartje). De soort telt 6 ondersoorten: C. e. europaeus: van centraal en noordelijk Europa tot centraal, noordelijk en het zuidelijke deel van Centraal-Siberië. C. e. meridionalis: van zuidelijk Europa en noordelijk Afrika tot de Kaukasus en noordwestelijk Iran. C. e. sarudnyi: Kazachstan en westelijk Siberië. C. e. unwini: van Irak en Iran tot Turkmenistan en Oezbekistan. C. e. plumipes: van noordwestelijk China tot westelijk en zuidelijk Mongolië. C. e. dementievi: van noordoostelijk Mongolië tot het zuidelijke deel van Centraal-Siberië.

In België en Nederland is de nachtzwaluw een schaarse broedvogel van de hogere zandgronden. De vogel is in de jaren 1950 en 1960 sterk achteruitgegaan. Dit kwam zowel door areaalverlies (minder halfopen bosgebieden) als ook door achteruitgang in aantallen per oppervlakte-eenheid. Op de Utrechtse heuvelrug verdween de nachtzwaluw als broedvogel. Sinds de jaren 1990 is er vooral op de Veluwe sprake van een duidelijk herstel. Dit herstel zet zich nog steeds voort en heeft ook effect op het landelijke beeld. Volgens SOVON ging het aantal broedparen in de periode 1990-2013 geleidelijk vooruit en werden er in 2014 1595 paar geteld in Nederland. Ondanks dit herstel staat de vogel zowel op de Nederlandse als op de Vlaamse Rode Lijst als kwetsbaar.